دستگاه تنفسی وظیفه انجام عمل تنفس را برعهده دارد وازبینی، حلق، نای، نایژه، نایژک وکیسه هوایی تشکیل شده‌است.بدن جانداران برای تهیه اکسیژن برای متابولیسم سلولی و دفع دی‌اکسید کربن به دستگاه تنفس وابسته‌است.دستگاه گردش خون ابزار انتقال گاز بین بافت‌های بدن و ششها است. به این ترتیب گردش خون و دستگاه تنفس به یکدیگر وابسته‌است. دستگاه تنفس با داشتن مجاری تنفسی و هوایی وظایف خود را با پالایش هوا انجام می‌دهد. دستگاه تنفس به دو ناحیه هوایی و تنفسی تقسیم شده‌است. ناحیه هوایی شامل حفره بینی، حلق، حنجره، نای و سیستم نایژه هاست که هوا را از محیط پیرامون به قسمت تنفسی ششها می‌رساند.
چگونگی تنفس
تنفس در آدمی شامل دو مرحله دم و بازدم است. در مرحله دم هوا وارد ششها و در هنگام بازدم از آن خارج می‌شود. در انجام دم و بازدم پرده جنب نقش مهمی دارد. فشار فضای میان دو لایه پرده جنب همیشه کمتر از فشار اتمسفر است و به همین دلیل ششها حتی در حالت بازدم ارادی نیز کاملا بسته نمی‌شوند. قبل از شروع دم کلیه ماهیچه‌های تنفس در حال استراحت هستند و دیافراگم به صورت یک گنبد است و دنده‌ها در پایین‌ترین وضعیت خود قرار دارند و فشار فضای جنب کمتر از فشار اتمسفر و ششها در حالت نیمه باز هستند. هنگامی که فرمان عصبی دم توسط مراکز تنفسی در مغز صادر می‌شود اعصاب حرکتی ماهیچه‌های بین دنده‌ای خارجی و دیافراگم را منقبض می‌کنند.
انقباض ماهیچه‌های بین دنده‌ای خارجی موجب حرکت دنده‌ها به بالا و طرفین می‌شود. انقباض دیافراگم موجب افزایش حجم قفسه سینه می‌شود. این افزایش حجم باعث کاهش فشار مایع جنب و باز شدن کیسه‌ها میشوند و هوا را به درون خود می‌کشانند. بنابراین عامل اصلی باز شدن کیسه‌های هوایی و ورود هوا به ششها پرده جنب است. اگر پرده جنب پاره شود شش کاملا جمع شده و از کار می‌افتد. در پایان دم ماهیچه‌ای ویژه دم استراحت می‌کنند. خاصیت ارتجاعی ششها و وزن قفسه سینه موجب می‌شود که ششها به حالت اولیه خود برگردند. برگشت ششها باعث افزایش فشار هوای درون شش نسبت به اتمسفر و در نتیجه بیرون راندن هوا می‌شود بازدم را بطور فعال نیز می‌توان انجام داد.
بخش فوقانی
بینی
از دیدگاه کالبد شناسی به برآمدگی‌ای دربدن مهره داران که جای قرار گرفتن منخرها است بینی یا دَماغ گفته می‌شود. عملکرد مَنخَر یا سوراخ بینی انجام دم و بازدم است.
منخر واژه‌ای عربی است و برابر فارسی آن که در افغانستان استفاده می‌شود پَرخانه است
حنجره
حنجره (به انگلیسی: Larynx) ارگان تولید کننده صوت در بدن است، و گذرگاه هوایی است که مابین بخش تحتانی حلق و تراشه واقع شده‌است.
حنجره شامل طنابهای صوتی، و مشتمل بر ۹ عدد غضروف می‌باشد که عبارتند از:
- غضروف تیروئید
- کریکوئید
- اپیگلوت
- زوج غضروفهای آرتینوئید
- زوج غضروفهای کورتیکولیت
- زوج غضروفهای کونئیفرم
بخش تحتانی
نای
نای (به انگلیسی: trachea) اندامی لوله مانند دردستگاه تنفسی است که از انتهای حنجره آغاز و به نایژه ها (برونکوس های اصلی ) ختم می‌شود . در طول نای 16 تا 20 قطعه غضروفی C شکل وجو دارد. نای وظیفه انتقال هوا را به درون شش ها برعهده دارد و سطح داخلی آن به وسیله ی بافت مطبق کاذب منشوری مژه دار پوشیده شده است.
- در جلوی نای و در قسمت بالایی، غده تیروئید و در قسمت پایین، شریان براکیوسفالیک و ورید براکیوسفالیک چپ قرار می گیرند
نایژه
نایژه یا برونش (از لاتین: Bronchus) قسمتی از دستگاه تنفسی است کهبین نای و نایژک ها قرار گرفته است. نایژه گذرگاه هوایی شش ها، پس از نای است و دیوارهٔ آن دارای غضروف و غده‌های مخاطی است. برونکوس اصلی سمت راست کوتاهتر و قطور تر است و در امتداد نای قرار دارد.
- برونشیول ها با تقسیمات متوالی باریک تر شده و در نهایت به آلئول های ریه ختم می شوند.
شش
شُش یا جگر سفید یکی از اعضای دستگاه تنفس در بعضی جانوران است.
در شش ها گلبول های قرمز خون، اکسیژن را دریافت می‌کنند و به سایر سلول های بدن می‌رسانند.
ریه ها به شکل نیمه مخروطی هستند و قسمت‌های طرفی حفره سینه را پر می کنند. قاعده ریه‌ها روی پرده دیافراگم (عضله ای که حفره سینه و حفره شکم را از هم جدا می کند) قرار گرفته و قله ریه‌ها مجاور دنده اول است. ریه کودکان صورتی رنگ است ولی ریه بزرگسالان به علت ذرات ذغال وارد شده از راه تنفس خاکستری رنگ می باشد.
ریه راست از ۳ قطعه (لوب) و ریه چپ از ۲ قطعه (لوب) تشکیل شده است. نایژکها درریه‌ها به گویچه‌های هوایی کوچکی به نام آلوئول ختم می شوند. آلوئول‌ها دارای مویرگهای فراوانی هستند و تعویض اکسیژن هوا با دی اکسید کربن خون داخل این حفره‌ها انجام می شود. به نامهای ریه راست و چپ که هر ریه از دو یا سه لوب تشکیل شده است هوا از طریق نای و نایژه وارد ریه می‌شود . خون از طریق شریانهای ریوی وارد شش شده و از طریق ورید ریوی خون اکسیژن دار خارج می‌شود .
پرده جنب
پرده‌ای دو لایه به نام پرده جنب هر ریه را به طور جداگانه از بیرون می‌پوشاند. جنب احشایی بر روی ریه قرار دارد و جنب جداری سطح داخلی قفسه سینه را پوشانده است ، این دو پرده در تمام انتهاها با هم یکی میشوند (مانند یک کیسه خالی که روی هم افتاده است). بین این دو لایه مقداری مایع وجود دارد که باعث لغزندگی و نرم شدن حرکات می‌شود.
ریه‌ها ساختمان ارتجاعی دارند و تمایل دارند تا مثل بادکنکی بدون هوا روی خود بخوابند ولی فشار منفی (خلاء) که بین دو پرده جنب وجود دارد باعث باز نگه داشتن ریه‌ها می‌شود.
آمپیم عبارت است از تجمع چرک در یکی از حفرات طبیعی بدن مانند پرده جنب.ورود هوا به حفره جنب می‌تواند موجب پنوموتوراکس شود.
عکسهای مرتبط:
